Choroby układu oddechowego stanowią jeden z ważniejszych problemów pediatrii, gdyż dotyczą wciąż rosnącej grupy dzieci cierpiących z powodu tych schorzeń. Narastanie liczby chorób układu oddechowego ma ścisły związek z degradacją otaczającego nas środowiska naturalnego, a w konsekwencji ze zwiększaniem się przypadków alergii u dzieci oraz obniżaniem się ich odporności (gdyż m.in. część układu odpornościowego dziecka jest zaangażowana w przystosowanie się do niekorzystnych warunków bytowania).
Drogom oddechowym zagraża przede wszystkim powietrze zanieczyszczone spalinami samochodowymi (ołowiem, kancerogennymi węglowodorami i innymi niebezpiecznymi związkami), dymami fabrycznymi (tlenki siarki sprawiające, że na ziemię spada żrący kwas siarkowy, od którego umiera gwałtownie lub powoli wszystko co żyje) czy dymem papierosowym (skoncentrowaną trucizną, niebezpieczną zwłaszcza w zamkniętych pomieszczeniach).
Inne substancje szkodliwe dla zdrowia pochodzą z wody oraz żywności, przesyconej środkami chemicznymi.
Wszystko to sprawia, że organizm dziecka musi sobie radzić z nadmiernym zagrożeniem swojego bytu, a nie jest do tego zadania przygotowany w dostatecznym stopniu.
Stan zmniejszonej odporności dzieci pogłębić mogą błędy dietetyczne wynikające z faktu, że pożywienie dziecka jest zbyt często ubogie w pokarm roślinny, szczególnie ekologiczny, niezawierający niebezpiecznych substancji toksycznych (metali ciężkich, azotynów, związków mutagennych i kancerogennych).
Dieta współczesnego człowieka; bardziej niż kiedykolwiek, powinna być wzbogacana w różnorodne rośliny jadalne, w tym zioła, zwłaszcza zioła przyprawowe i warzywa mniej znane, ale o sprawdzonej wartości spożywczej, nierzadko leczniczej.
Jednak dla dzieci bardzo małych i niemowląt takie obce nam rośliny są raczej niepożądane w diecie, gdyż stwarzają większe niebezpieczeństwo wystąpienia alergii pokarmowej, natomiast dzieci starsze i młodzież po-winny mieć pożywienie urozmaicone.
Do cennych, lecz rzadziej u nas wykorzystywanych warzyw jadalnych należą: endywia, roszponka, trybula, karczoch, kard. jarmuż, różne rośliny dyniowate (z którymi można się zapoznać w wielu popularnych książkach i pismach propagujących tzw. zdrową żywność).
Rośliny spożywcze w codziennym pożywieniu powinny być podawane przede wszystkim na surowo, gdyż długotrwała obróbka kulinarna niszczy wiele cennych składników, również takich, które wzmagają odporność dziecka.
Rola roślinnego pokarmu w żywieniu dziecka wciąż nie jest należycie doceniana, a przecież ma on, poza wartościami dietetycznymi, ogromne znaczenie dla profilaktyki większości schorzeń, profilaktyki bardzo ważnej w okresie dzieciństwa i młodości.
Sałatki i surówki wszelkiego rodzaju (warzywne, owocowe, ziołowe),
owoce jadane na surowo – głównie jabłka, gruszki (nieobrane ze skórki, jeśli jesteśmy pewni ich czystości),
owoce czarnej porzeczki, dzikiej róży, aronii, jarzębiny, żurawiny, berberysu, jeżyny, poziomki, maliny, śliwki, morele, brzoskwinie, także ich przetwory oraz
niektóre owoce egzotyczne (banany, ananasy, kiwi, cytrusy),
świeże soki owocowe, warzywne i ziołowe,
przyprawy ziołowo-warzywne (obfitujące w czosnek, cebulę, natkę pietruszki, szczypiorek, trybulkę, rzeżuchę, świeże listki lebiodki (oregano), bazylii, tymianku, cząbru (które można z powodzeniem uprawiać w przydomowych ogródkach) to zestaw roślin bardzo pożądanych
w profilaktycznej diecie dzieci często chorujących na schorzenia górnych dróg oddechowych.
Dochodzi do tego
pieczywo gruboziarniste, może być z różnymi jadalnymi nasionami (lnu, słoneczniku, czarnuszki, kminku, kopru, anyżu, sezamu),
kasze grube niepolerowane (zamiast kaszki manny – kasza jęczmienna, gryczana, kukurydziana),
do tego miód i nabiał pełnowartościowy, w tym koniecznie jogurt z żywymi bakteriami, które ułatwią strawienie i przyswojenie cennych składników roślinnych (ważnych dla dzieci leczonych antybiotykami).
Zapewni to dziecku odpowiedni poziom wszystkich witamin, biopierwiastków i innych składników’ odżywczych, wzmocni je, przyczyni się do lepszego stanu błon śluzowych dróg oddechowych (zaznaczy się udział witaminy A przyjętej z pożywieniem), które będą stanowić skuteczną ochronę przed atakiem drobnoustrojów chorobotwórczych.
W przypadku nawracających schorzeń oddechowych dobrze jest dodatkowo korzystać z przyrządzanych w domu (lub kupowanych gotowych) przetworów ziołowych, jak surówki wiosenne z młodych listków pokrzywy i mlecza, soków ziołowych, np. z brzozy, mniszka lekarskiego, pokrzywy, krwawnika oraz syropów: sosnowego, cebulowego lub cebulowo-czosnkowe- go – podawanych dzieciom profilaktycznie.
Kuracja za pomocą tych ziół nie tylko wzmocni dziecko, ale ułatwi skuteczne oczyszczenie organizmu z toksyn bakteryjnych, pozostałości po lekach (także antybiotykach), niepotrzebnych metabolitów, które nagromadziły się w organizmie podczas, choroby. Wszystkie wymienione zioła należą do tzw. surowców czyszczących krew (metabolica).
Jest to najwłaściwszy sposób karmienia dziecka w okresie rekonwalescencji, po przebytych chorobach układu oddechowego, i najlepszy sposób zapobiegania nawrotowi tych chorób.
Leczenie ziołowe niektórych schorzeń górnych dróg układu oddechowego
Katar, kaszel, przeziębienie
Jednym z pierwszych objawów schorzeń układu oddechowego, oprócz kataru, jest kaszel. Kaszel jest wywołany podrażnieniem zakończeń nerwowych błony śluzowej krtani, tchawicy i oskrzeli. Podrażnienia mogą być spowodowane różnymi czynnikami: stanami zapalnymi błony śluzowej, powstającą przy tym wydzieliną lub czynnikami zewnętrznymi takimi jak: dymy, pyły, ciała obce, pyłki roślin i inne.
Przyczyną kaszlu bardzo często jest uczulenie na różnorodne alergeny oraz przesuszenie błon śluzowych wyścielających górne drogi oddechowe, następujące wskutek przebywania w pomieszczeniach suchych, przegrzanych, słabo wietrzonych.
Wyróżniamy kaszel suchy i kaszel mokry. Kaszel suchy, bez plwociny lub z nieznaczną wydzieliną, jest bardzo męczący i stanowi objaw podrażnienia ośrodka kaszlu (znajdującego się w mózgowiu, w tzw. rdzeniu przedłużonym).
Jeśli w wyniku zapalenia powstaje obfita wydzielina śluzowa lub ropnośluzowa. to wywołuje ona kaszel mokry, który ułatwia jej usunięcie. Jest to korzystny sposób oczyszczenia dróg oddechowych. Niekiedy jednak wydzielina jest zbita i gęsta, i najsilniejszy nawet kaszel nie spowoduje jej wydalenia.
Mamy więc różne przyczyny i różne rodzaje kaszlu, które wymagają odpowiednich środków leczniczych.
Środki ziołowe stosowane w różnych rodzajach kaszlu
Kaszel suchy spowodowany infekcją, ale także przesuszeniem błon śluzowych, wymaga nawilżenia pomieszczenia, w którym przebywa chore dziecko oraz nawilżenia śluzówki wyścielającej górne drogi oddechowe. Obie te sprawy można rozwiązać przez stosowanie aerozoloterapii połączonej z aromaterapią (rozpylanie w powietrzu pary wodnej nasyconej olejkami eterycznymi) oraz inhalacji (wchłanianie przez nos i jamę ustną oparów olejków eterycznych).
Nawilżenie powietrza można osiągnąć przez rozpylanie samej wody lub, lepiej z dodatkiem olejków eterycznych (np. sosnowego, kosodrzewinowego, jodłowego, jałowcowego, rumiankowego, anyżkowego, koperkowego, eukaliptusowego).
W pokoju dziecka dobrze jest umieścić naczynie. z którego wydziela się aromatyczna para, otrzymana przez ogrzewanie w wodzie pachnących ziół, np. macierzanki, tymianku, igieł (gałązek) sosnowych, rumianku, lawendy i innych. Para wodna z olejkami nie tylko nawilża powietrze, ale i błony układu oddechowego, działa przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie. Jedynym przeciwwskazaniem może być alergia na te olejki.
Podobne zastosowanie mają olejkowe balsamy (gotowe albo sporządzone w domu – należy zmieszać dobrą oliwkę dziecięcą lub olej spożywczy wysokiej jakości z kilkoma kroplami olejku eterycznego). Balsamów używa się do nacierania klatki piersiowej dziecka, dzięki czemu oddycha ono powietrzem o zapachu olejków. Balsamy poza tym działają rozgrzewająco, poprawiają ukrwienie, ułatwiają odksztuszanie rozrzedzonej (pod wpływem olejków) wydzieliny w drogach oddechowych, a rozszerzając oskrzeliki. powodują ustąpienie duszności.
Korzystając z gotowych zestawów inhalacyjnych, należy zwrócić uwagę czy są one przeznaczone dla niemowląt (bez mentolu oraz olejku miętowego), czy w wersji „dorosłej” – dla dzieci powyżej 3-5 lat.
Do nawilżania błon śluzowych i uśmierzenia suchego kaszlu wykorzystuje się najczęściej surowce śluzowe, podawane do picia w formie kleików, takie jak: korzenie i liście prawoślazu lekarskiego (Radix et Folium Ahhaeae), kwiaty ślazu dzikiego (Flos Malvae) oraz kwiaty czarnej malwy (Flos Malvae arboreae), nasiona lnu (Semen Lini), nasiona babki płesznika (Semen Psyllii), nasiona kozieradki (Semen Foenngraeci), plecha porostu islandzkiego (Lichen islandicus), liście babki lancetowatej (Folium Plantaginis lanceolatae), kwiaty dziewanny (Flos lerbasci).
Surowce te zawierają obok śluzu również inne lecznicze składniki, jak saponiny (działające wykrztuśnie), antocyjany (związki odtruwające z toksyn bakteryjnych), aukubinę i kwasy porostowe (działające antybiotycznie), witaminy i składniki mineralne (ułatwiające gojenie błon śluzowych)
Śluz osłania błony śluzowe górnych dróg oddechowych przez co zmniejsza ich podrażnienie będące powodem wyzwalania odruchu kaszlu, poza tym rozrzedza wydzielinę zapalną i umożliwia jej odkrztuszenie. Środki te są bezpiecznymi lekami nawet dla małych dzieci i można je stosować przy suchym kaszlu różnego pochodzenia. Wyciągi z prawoślazu (kleik na zimno), a także syrop prawoślazowy (Sirupus Althaeae) mogą być podawane niemowlętom j i są ulubionym lekiem przeciwkaszlowym małych dzieci.
Bardzo dobrym środkiem śluzowym polecanym przy suchym kaszlu są liście babki lancetowatej można przygotować odwar z 1-1,5 łyżki liści na 2 szklanki wody. podawać do picia 2-4 razy dziennie do pół szklanki jednorazowo, ewentualnie słodzić miodem.
W przypadku kaszlu suchego bez wydzieliny oprócz środków hamujących odruch kaszlu stosuje się środki pobudzające błonę śluzową do zwiększonej produkcji wlasnego śluzu działającego osłaniająco, zmniejszającego ból przy kasłaniu.
Takim działaniem odznaczają się niektóre surowce olejkowe, w tym tak popularne, jak owoce kopru włoskiego (Fructus Foeniculi) ; i anyżku (Fructus Anisi) oraz stosowane dla dzieci starszych – korzenie bie- drzeńca mniejszego (Radix Pimpinellae).
Przetwory z wymienionych surowców pobudzają wydzielanie błon śluzowych gardła, krtani i oskrzeli, zapobiegają zaleganiu gęstej wydzieliny i ułatwiają jej odkrztuszanie. Zwalniają też skurcz mięśni oskrzeli, przez co powodują ustąpienie duszności. Niekiedy wskazane jest użycie środków uspokajających, oczywiście o łagodnym działaniu, które umożliwią dziecku spokojny sen, np. liści melisy (Folium Melissae), koszyczków rumianku (Anthodium Chamomillae).
Przy silnym suchym kaszlu podaje się leki działające hamująco na ośrodek kaszlu. Należą tu preparaty zawierające kodeinę lub jej pochodne (narkotynę), które wydaje się tylko z przepisu lekarza, w ściśle określonych dawkach. Oba alkaloidy, kodeina i narkotyna, otrzymywane są z maku lekarskiego, ale nie wykazują właściwości narkotycznych.
Przy suchym kaszlu właściwe dla dzieci są syropy (o ile dziecko nie cierpi z powodu nietolerancji sacharozy w pożywieniu) gotowe lub przyrządzone w domu (np. syropy z cebuli lub cebuli i czosnku – przygotowane tak jak dla niemowląt).
Dobre wyniki w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych u dzieci uzyskuje się, stosując wspomniane odkażające domowe syropy z cebuli lub z cebuli i czosnku.
Łagodny syrop cebulowy: dużą obraną i pokrojoną cebulę gotować do konsystencji syropu, na wolnym ogniu, ze szklanką mocno osłodzonej wody. Podawać po łyżeczce lub łyżce kilka razy dziennie (niemowlętom można dodawać do mleka). Syrop ostrzejszy (i skuteczniejszy) otrzymuje się, układając ciasno w słoiczku warstwy pokrojonej świeżej cebuli przesypanej cukrem. Syrop zbiera się po kilku godzinach przechowywania naczynia w ciepłym miejscu (np. na kaloryferze). Podaje się w kaszlu towarzyszącym stanom zapalnym dróg oddechowych.
Syrop cebulowo-czosnkowy można uzyskać, układając warstwami w słoiku „twist”, na przemian z miodem, pokrojone w plasterki cebulę i czosnek, po czym słoik należy zakręcić i postawić w ciepłym miejscu na kilka godzin. Syrop (odciśnięty od surowca) podaje się dzieciom po łyżeczce (lub łyżce – w zależności od wieku dziecka), kilka razy w ciągu dnia w przypadku dokuczliwego, suchego kaszlu i zapalenia gardła.
Warto wypróbować zastosowanie syropów domowych;
Syrop z kwiatów mniszka lekarskiego (Taraxacum officinale)-. 250 g świeżych, czystych kwiatostanów (bez szypulek) mniszka oraz cytrynę pokrojoną w plastry zalewa się litrem wody i gotuje na wolnym ogniu 15-20 minut. Wywar cedzi się, odciska i do połączonych wyciągów dodaje się kilogram cukruj I po czym gotuje się do uzyskania konsystencji syropu (tzw. miodku mniszkowego). Miodek mniszkowy podaje się dzieciom łyżkami (do kilku łyżek dziennie w zależności od wieku, małym dzieciom i niemowlętom w II półroczu – łyżeczkę do mleka) – przy suchym kaszlu, chrypce, drapaniu w gardle, w grypie i przeziębieniu.
Zamiast cukru jak pisze autorka lepiej dodać np syrop daktylowy.
wersja zdrowa
Składniki:
- 400 kwiatów mniszka,
- 4 szklanek wody,
- miód surowy lub słodzidło do smaku ksylitolu lub erytrolu
- 4ekologicznych cytryn.
Przygotowanie syropu z mleczy:
- Kwiaty dokładnie umyj.
- Przełóż je do dużego garnka i zalej wodą.
- 2 cytryny pokrój w w plastry i dodaj je do kwiatów.
- Składniki gotuj na słabym ogniu przez 25 minut pod przykryciem.
- Mieszankę odstaw na 24 godziny.
- Wyciśnij sok z 2 cytryn. Dodaj słodzidło/miód do smaku
- Tak przygotowany syrop przelej do słoików.
Zbieraj mniszek z czystych terenów.
Syrop sosnowy domowy: świeże pączki sosnowe i zakończenia młodych pędów (zielone wachlarzyki szpilek) układać ciasno w słoiku, ugniatając warstwy i przesypując cukrem, pozostawić w zamkniętym słoiku na kilka dni w ciepłym miejscu (np. na kaloryterze). Po kilku dniach syrop zbiera się znad szpilek i podaje dzieciom po łyżeczce, również w celach profilaktycznych.
Kaszel mokry połączony jest z odkrztuszaniem pewnej ilości wydzieliny palnej (często ropnej). Stosuje się środki o działaniu wykrztuśnym, pozwalające na usunięcie wydzieliny i oczyszczenie dróg oddechowych.
Leki wykrztuśne dobiera się w zależności od rodzaju dolegliwości. Środki te są szczególnie pomocne, gdy wydzielina jest gęsta, lepka, trudna do odkrztuszenia, ponieważ rozrzedzają ją i tym samym ułatwiają jej wydalenie, Znamy surowce wykrztuśne tak łagodne w działaniu, jak i silne. Łagodnymi są – omawiane wyżej – surowce śluzowe (śluz m.in. powoduje pęcznienie i rozluźnienie zbitej wydzieliny zapalnej).
Do silnie działających należą: korzenie wymiotnicy lekarskiej (Radix Ipecacuanhae), mydlnicy (Radix SapoM nariae), pierwiosnka (Radix Primulae), biedrzeńca mniejszego (Radix Pimpi- • uellae), ziele i korzeń kopytnika (Herba et Radix Asari), ziele dogledy (Herba j Grindeliae), ziele hyzopu (Herba Hyssopi) i inne.
Do łagodnych środków wykrztuśnych zalicza się również niektóre surowce olejkowe:
anetolowe – owoc kopru włoskiego (Fructus Foeniculi) i owoc anyżku (Fructus Anisi) oraz ziele tymianku (Herba Thymi) z Thvmus vulgarism (tymianek pospolity) i macierzanki (Herba Serpylli) z Thymus serpyllum (macierzanka piaskowa).
Należy pamiętać, że w pierwszym okresie choroby nie podaje się silnych leków wykrztuśnych, zwłaszcza niemowlętom i małym dzieciom. Dla nich najodpowiedniejsze są mieszanki surowców śluzowych i łagodnie działających surowców anetolowych.
Starszym dzieciom i młodzieży podaje się wykrztuśne surowce silniej działające, a także zioła wykazujące aktywność przeciwzapalną (rumianek, krwawnik) i przeciwbakteryjną (surowce olejkowe, w tym w małych ilościach liść szałwii – Folium Sciviae), także
zioła przeciwgorączkowe i napotne, jak kwiat lipy (Flo,s Tiliae), kwiaty bzu czarnego (Flos Sambuci) o działaniu przeciwgorączkowym i przeciwwirusowym, owoce maliny (Fructus Rnbi idaei).
Warto też pamiętać, że przy ostrych wirusowych czy bakteryjnych stanach zapalnych dróg oddechowych przebiegających z ostrym kaszlem, np. przy zapaleniu oskrzeli czy płuc, leki roślinne podaje się tylko pomocniczo obok antybiotyków czy chemioterapeutyków przepisywanych przez lekarza. Podawanie ziół jest bardzo wskazane, ponieważ omawiane wyżej surowce mają duże znaczenie uzupełniające kurację,
Mieszanki ziołowe, które mogą służyć do przyrządzania domowych przetworów użytecznych w kaszlu:
1. Ziele tymianku (Herbu Thymi), owoce anyżku (Fructus Anisi) – po 2 części, korzeń pierwiosnka (Radix Primulae) -1 część, liść babki lancetowatej (Folium Plantaginis lanceolatae) 3 części. Zmieszać, przyrządzić napar z łyżki ziół na szklankę wody (można osłodzić miodem). Podawać przy uporczywym kaszlu, po łyżce lub więcej co 2 godziny.
2- Liście babki lancetowatej (Folium Pldtlluginis lanceolatae) – 3 części, kwiaty ślazu dzikiego (Flos Malvae) – 2 części, kwiaty dziewanny (Flos Verbasci) – 3 części, owoc kopru włoskiego (Fructus Foeniculi), ziele skrzypu polnego (Herba Equiseti), zmielone nasiona kozieradki (Semen Foenugraeci) – po 1 części. Zmieszać, przyrządzić i podawać podobnie jak wyżej przy długotrwałym, suchym kaszlu, zapaleniu oskrzeli.
3. Korzeń biedrzeńca mniejszego (Radix Pimpinellae), liście prawoślazu (Folium Althaeae) po 2 części, ziele pięciornika gęsiego (Herba Anseri- nae) 4 części, ziele tymianku (Herba Thymi) – 3 części, owoce aronii (Fructus Aroniae), owoce dzikiej róży (Fructus Rosae) – po 1 części. Napar sporządzony / łyżki ziół na szklankę wrzątku podawać 2-3 razy dziennie po 1/2 szklanki (lub po łyżce dzieciom mniejszym) przy długotrwałym, męczącym kaszlu, zapaleniu oskrzeli, dychawicy oskrzelowej
Katar nosa, przeziębienie – leczenie
Katar najczęściej towarzyszy przeziębieniu, czyli zespołowi chorób spowodowanych infekcją, przeważnie wirusową, rzadziej bakteryjną. Przeziębienie to jakby zbiorcze określenie objawów tych schorzeń: kataru, kaszlu, gorączki, „łamania” w kościach, uczucia ogólnego rozbicia itp., występujących zwykle po nagłym lub dłużej trwającym ochłodzeniu ciała, w trakcie którego dochodzi do ataku drobnoustrojów (często własnych, przeżywających w organizmie po poprzednich infekcjach nie wyleczonych całkowicie).
Katar jest bardzo uciążliwym objawem infekcji, uniemożliwia oddychanie przez nos, daje uczucie duszności.
Jest bardzo niebezpieczny dla niemowląt, które oddychają przez nos do 3 miesiąca życia. Poza tym spowodowana katarem sapka utrudnia ssanie piersi lub smoczka. Należy zaznaczyć, że katar sienny, związany z uczuleniem, przeważnie na pyłki roślin, wymaga innego postępowania niż katar z przeziębienia (wymaga podawania środków przeciwalergicznych).
Na katar poleca się zwykle krople zawierające bardzo często mentol (substancja chłodząca, antyseptyczna, przetykająca nos), w związku z czym nie można takimi kroplami leczyć niemowląt. Dla dzieci starszych i młodzieży produkowane są różne krople i maści do nosa (także z mentolem)
Zakatarzonym starszym niemowlętom podaje się najczęściej maść majerankową do nosa (Unguentum Majoranae) lub naciera klatkę piersiową balsamami aromatycznymi, zawierającymi olejki – eukaliptusowy, anyżowy, koperkowy lub sosnowy.
Ziołowe leki przeciwgorączkowe
Przeziębieniom i stanom zapalnym dróg oddechowych często towarzyszy gorączka.
Podwyższona temperatura ciała jest reakcją organizmu na działanie różnych szkodliwych czynników, np. toksyn drobnoustrojów chorobotwórczych. Podczas gorączki dochodzi do skurczu naczynek krwionośnych skóry, zahamowania wytwarzania potu przez skórę, występują przy tym drobne skurcze mięśniowe (dreszcze), które zwiększają przemiany metaboliczne w mięśniach i tym samym wytwarzanie ciepła. W rezultacie przy zmniejszonym oddawaniu ciepła wzrasta jego wytwarzanie, które objawia się podwyższoną temperaturą ciała.
U małych dzieci temperatura wyrasta bardzo łatwo. U szczególnie wrażliwych dzieci gorączka może wystąpić nawet pod wpływem silnych przeżyć psychicznych, nawet po oglądaniu filmów telewizyjnych zbyt agresywnych dla niedojrzałej psychiki dziecka (gorączka emocjonalna).
Bywają też dzieci, u których zbyt wysoka temperatura ciała wywołuje drgawki tzw. gorączkowe, przypominające epilepsję, lub nawet przejściową utratę przytomności. Toteż gorączki nie należy lekceważyć, szczególnie u dzieci małych, i zawsze w tych przypadkach konieczna jest wizyta u lekarza, który rozpozna przyczynę gorączki oraz ustali właściwe postępowanie.
Najpopularniejszym domowym lekiem przeciwgorączkowym jest aspiryna (polopiryna), pochodna kwasu salicylowego. Jednak aspiryny ani innych salicylanów nie należy podawać bardzo małym dzieciom, także niemowlętom, gdyż środki te mogą wywołać toksyczne uszkodzenie wątroby (zespół Reya). Zamiast leków salicylowych podaje się Paracetamol, np. w postaci czopków. Można też stosować roślinne surowce salicylowe, mniej niebezpieczne, które określa się nawet jako „roślinną aspirynę”.
Zalicza się do nich korę wierzby (Cortex Sal ids) pochodzącą z różnych gatunków wierzb, np. Salix alba – wierzba biała, pączki topoli (Uetttimie Popali), kwiaty wiązówki (Flos Ulmariae albo Flos Spireae).
Surowce salicylowe mają działanie przeciwgorączkowe, także przeciwreumatyczne i przeciwbólowe. Wpływają one hamująco na ośrodek termorcgulacji (w mózgu) oraz naczynioruchowy, powodując rozszerzenie naczyń skórnych i wzmożone wydzielanie potu, co w efekcie sprzyja obniżeniu temperatury.
Dla dzieci najwłaściwsze są kwiaty wiązówki (Spirea ulmaria — wiązówka błotna), o bardzo łagodnym działaniu.
Środki salicylowe wywołują czasem uczulenie (tzw. alergia salicylowa), spotykane najczęściej u dzieci poniżej 12. roku życia. Jest to stan szczególnie groźny dla dzieci astmatycznych, gdyż może spowodować atak duszności.
Do obniżenia gorączki u dzieci wykorzystuje się także surowce o działaniu typowo napotnym, takie jak kwiaty lipy (Flos Tiliae), kwiaty bzu czarnego (Flos Sambuci), owoce maliny (Fructus Rubi idaei). Surowce te są stosowane bardzo często w praktyce pediatrycznej, a sok i syrop malinowy (Sirupus Rubi idaei) był kiedyś prawie obowiązkowym dodatkiem do mikstur aptecznych sporządzanych dla dzieci.
Gdy boli gardło…
Ból gardła to najczęściej angina (ostre zapalenie migdałków podniebiennych) albo ostre zapalenie gardła (laryngitis) bądź krtani (tracheitis). Towarzyszy też na ogół wszelkim nieżytom górnych dróg oddechowych, wywołanych najczęściej przez bakterie lub wirusy.
Ostry stan nieżytowy zaczyna się zazwyczaj katarem, potem występuje gorączka, uczucie pieczenia i drapania w gardle, utrudnione przełykacie połączone często z uczuciem suchości w gardle. W gardle może też występować wydzielina śluzowa i ropna – w zależności od przebiegu i okresu choroby.
Na przewlekłe (nawracające) zapalenia gardła lub krtani cierpią dzieci o niskiej odporności, ponadto poddawane przez dłuższy czas działaniu czynników ogólnie niekorzystnych dla układu oddechowego (np. przebywanie w zimnych i wilgotnych lub zagrzybionych pomieszczeniach, a także w zadymionych dymem papierosowym).
Bardzo niebezpieczne dla dróg oddechowych są też opary środków chemicznych, używanych czasem w domu (np. z impregnatów drewna, lakierów podłogowych, farb olejnych, środków używanych do dezynsekcji pomieszczeń), jak i pochodzenia zewnętrznego (dymy fabryczne, spaliny samochodowe). Niejednokrotnie przyczyną przewlekłych stanów zapalnych górnych dróg oddechowych jest alergia.
W każdym przypadku nawracających stanów zapalnych dróg oddechowych należy zmienić warunki życia dziecka (chociażby przez okresowe leczenie klimatyczne w miejscowościach o zdrowym powietrzu), a także – w porozumieniu z lekarzem – prowadzić długotrwałe działania profilaktyczne (głównie w sezonie jesienno-zimowym) oraz stosować leki naturalne podnoszące odporność dziecka. Nawracające stany nieżytowe górnych dróg oddechowych często upośledzają organizm już na całe życie.
W ostrych stanach nieżytowych gardła, krtani czy jamy ustnej pomagają przede wszystkim zioła osłaniające (ułatwiają połykanie) –
śluzowe (prawoślaz lekarski, kwiaty malwy leśnej i czarnej, kwiaty dziewanny, liście babki lancetowatej, porost islandzki) oraz
antyseptyczne (głównie czosnek i jego przetwory, także syrop cebulowy) i
inne surowce olejkowe (szałwia, mięta, tymianek. macierzanka, hyzop, mmianek lub czyste olejki: eukaliptusowy, kajeputowy, miętowy, sosnowy, kosodrzewinowy, rumiankowy).
Pomocne są również surowce garbnikowe (kłącze pięciornika, kora dębowa, liście orzecha włoskiego) o działaniu przeciwzapalnym i ściągającym.
Wymienione zioła i olejki najczęściej są używane miejscowo, w formie płukanek przygotowanych w domu lub gotowych preparatów przeznaczonych do płukania gardła i jamy ustnej. Surowce olejkowe mogą być użyte do inhalacji. Stanowią one właściwe uzupełnienie leczenia prowadzonego przez lekarza (kuracja antybiotykowa). Natomiast w stanach przewlekłych, zwłaszcza nawracających, wszystkie opisane środki mają nieocenione działanie profilaktyczne.
Źródłem zakażeń gardła (także innych organów układu oddechowego) jest jama ustna, która jest naturalnym siedliskiem różnych drobnoustrojów (bakterii, wirusów, grzybów). Toteż infekcje gardła często są poprzedzone stanami zapalnymi jamy ustnej bądź stany takie obserwuje się w przebiegu ostrych nieżytów gardła.
Infekcje śluzówki jamy ustnej powodują jej uszkodzenia bolesne pęknięcia, nadżerki, owrzodzenia dziąseł. Częsty jest rozwój pleśniawek spowodowany nadmiernym rozwojem grzybków chorobotwórczych (drożdżaków), które mogą dostać się do jamy ustnej z zewnątrz lub rozwinąć się nadmiernie ze szczepów bytujących stale w jamie ustnej, jak drożdżaki z gatunku Candida albicans (nadmierne rozmnożenie się tych drożdżaków następuje w wyniku zniszczenia przez antybiotyki bakterii konkurencyjnych). Wymienione stany zapalne toczące się w jamie ustnej nie tylko utrudniają dziecku przyjmowanie pokarmów, ale stanowią potencjalne niebezpieczeństwo przeniesienia się infekcji w głąb układu oddechowego.
Toteż zarówno właściwe leczenie, jak i profilaktyka ostrych stanów zapalnych gardła musi być prowadzona całościowa, włączając w te zabiegi jamę ustną (codzienne płukanie środkami odkażającymi).
Mieszanki ziołowe w nieżytach gardła i jamy ustnej
Zioła do picia:
1. Korzeń prawoślazu (Radix Althaeae), kwiat ślazu leśnego (Flos Malvae), kwiat malwy czarnej (Flos Malvae arboreae), porost islandzki (Lichen islandicus), kwiat dziewanny (Flos Verbasci) kwiat bzu czarnego (Flos Sambuci), liście babki lancetowatej (Folium Plantaginis lanceolatae) zmieszać w równych częściach, łyżkę mieszanki zalać szklanką ciepłej wody, pozostawić w termosie na 3-4 godziny, następnie łagodnie ogrzać do wrzenia i gotować nie dłużej niż 3 minuty. Odcedzić, podawać do picia ciepły napar (może być przechowywany w termosie) kilka razy dziennie (5-6 razy), małymi porcjami (do wypicia szklanka dziennie); pić przetrzymując płyn w ustach.
Mieszanka ta powleka błonę śluzową jamy ustnej oraz gardła i tym samym zmniejsza podrażnienia błon śluzowych górnych dróg oddechowych, ułatwia przyjmowanie pokarmów, a rozrzedzając wydzielinę zapalną ułatwią odkrztuszanie. Działa też przeciwbakteryjnie (porost islandzki, babka), przeciwwirusowo (bez czarny, babka) oraz ogólnie zwiększa odporność organizmu.
2. Ziele macierzanki (Herba Serpylli), ziele tymianku (Herba Thymi), porost islandzki (Lichen islandicus), owoc anyżku (Fructus An is i), kwiat bzu czarnego (Flos Sambuci). kwiatostan lipy (Inflorescentia Tiliae), owoc aronii (Fructus Aroniae). Składniki zmieszać w równej ilości, łyżkę mieszanki zalać szklanką wody. dalej postępować jak podano dla mieszanki 1.
Mieszanka wykazuje aktywność przeciwbakteryjną, przeciwwirusową oraz przeciwzapalną (owoce aronii), poza tym wykrztuśną (tymianek, macierzanka, anyżek), przeciwgorączkową i napotną (bez czarny, lipa). Polecą się ją w mieszanych infekcjach gardła oraz jamy ustnej, z objawami suchego kaszlu i gorączką.
Zioła do płukania gardła i jamy ustnej:
1. Liść szałwii (Folium Salviae), liść orzecha włoskiego (Folium Juglandis) ziele tymianku (Herba Thymi), kwiat nagietka (Flos Calendulae), koszyczek rumianku (Anthodium Chamomillae). Zmieszać zioła w równych częściach. Wsypać łyżkę lub więcej mieszanki na szklankę wrzącej wody. zrobić napar w zwykły sposób (zaparzać 15 minut, najlepiej w termosie lub na parze). Używać do płukania gardła i jamy ustnej, niemowląt i małych dzieci także do tamponów i przemywania jamy ustnej (najlepiej używając do tego celu specjalnych pałeczek owiniętych watą bawełnianą). Mieszanka ma silne właściwości przeciwbakteryjne, toteż nadaje się do profilaktyki nawracających stanów nieżytowych górnych dróg oddechowych.
2. Kwiat malwy czarnej (Flos Malvae arboreae) – 2 części, ziele tymianku (Herba Thymi) 4 części, kłącze pięciornika (Rhizoma Tormentillae) – 2 części, koszyczek rumianku (Anthodium Chamomillae) – 2 części, owo¬ce aronii (Fructus Aroniae) – 2 części. Do zaparzania bierze się łyżkę mieszanki na szklankę wody, łagodnie ogrzewa pod przykryciem aż do wrzenia, po czym gorący napar przelewa się do termosu na 15 minut lub dłużej (do przechowywania). Napar ma właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze, stanowi dobre uzupełnienie antybiotykoterapii. Używa się go do płukania gardła i jamy ustnej (przetrzymywać w ustach, następnie wypluwać) oraz do pędzlowania i tamponowania śluzówek jamy ustnej – w pęknięciach, nadżerkach, pleśniawkach (także u niemowląt).
Zioła i olejki do inhalacji w anginie:
1. Ziele tymianku (Herba Thymi), ziele macierzanki (Herbu Serpylli), koszyczki rumianku (Anthoclium Chamom Mae), młode pędy sosny (Turiones Pini) lub cetyna (szpilki sosny) – zmieszać w równych częściach. Garść ziół zalać wrzącą wodą, umieścić w otwartym naczyniu podgrzewanym, np. na maszynce elektrycznej i usiąść razem z dzieckiem pod „namiotem” z ręcznika kąpielowego lub kocyka w pobliżu ulatniającej się pary. Inhalację można prowadzić kilka razy dziennie, czas jej trwania – od 5 do 10 minut. Inhalacji nie stosuje się, jeśli dziecko jest uczulone na zastosowany środek (po ustaleniu, który z surowców uczula, należy go usunąć z mieszanki). Starsze dzieci i młodzież mogą stosować inhalacje samodzielnie, przede wszystkim korzystając z inhalatorów.
2. Mentol (Mentholi) – 0,5 g (dla niemowląt mentol należy pominąć), olejek sosnowy bądź kosodrzewinowy, jałowcowy czy jodłowy (Oleum Pini, Oleum Pumilionis, Oleum Juniperi, Oleum Abietis) – 2 g, olejek eukaliptusowy lub kajeputowy (Oleum Eucalypti, Oleum Cajeputi) – 5 g, spirytus czysty (Spiritus Vini)~ 10g. Składniki zmieszać i przechowywać w ciemnej, szczelnie zamkniętej buteleczce. Używać od 3 do 5 kropli mieszanki do jednorazowej inhalacji dla dzieci powyżej roku i starszych (olejki nakrapla się na wrzącą wodę, z której parą i dziecko powinno oddychać tą parą lub używa się specjalnych inhalatorów). Należy uważać, aby mieszaniną olejków nie zatrzeć oczu.
3. Olejek eukaliptusowy (Oleum Eucalypti) – 5 g, olejek rumiankowy (Oleum Chamomillae) – 3 g, kamfora (Camphora) – 2 g. Spiritus Vini – 10 g. Mieszaniny używać do inhalacji lub do robienia domowych balsamów (kilka kropli rozetrzeć z olejem jadalnym lub oliwką kosmetyczną).
Olejki do balsamów aromatycznych:
1. Olejek eukaliptusowy (Oleum Eucalypti), tymiankowy (Oleum Thymi), rumiankowy (Oleum Chamomillae) i kamforowy (Oleum Camphoratum) zmieszać w równych porcjach, przechowywać w ciemnych, szczelnie za-mkniętych naczyniach. 1-3 kropli mieszaniny dla niemowląt powyżej 6. miesiąca (do 5 kropli dla dzieci starszych) rozcieńczyć oliwką dziecięcą lub olejeni słonecznikowym (ręce również natrzeć olejem) i wetrzeć delikatnie w skórę klatki piersiowej dziecka. Dziecko okryć kocykiem, ale pozostawić mu „kominek”, aby mogło oddychać ulatniającym się balsamem. Jeśli jednocześnie występuje katar, stosować maść do nosa, np. gotową maść majerankową (Unguentum Majorcmae) lub dla dzieci starszych – inne maści na katar, w tym i te zawierające mentol.
Najlepsze efekty lecznicze przy ostrych oraz przewlekłych nieżytach gardła, krtani oraz jamy ustnej uzyskuje się kuracją całościową, z szerokim wykorzystaniem ziół, stosowanych zewnętrznie i wewnętrznie. Kurację tę winno uzupełniać odpowiednie pożywienie, dostarczające niezbędnej ilości wszelkich składników pokarmowych, w tym witamin i soli mineralnych. Należy też zadbać o zwiększoną dawkę witaminy C (surówki owocowe i warzywne, soki i syropy owocowe, głównie z dzikiej róży, owoców cytrusowych) oraz witaminy A.
Ważne jest, aby uwzględnić w diecie sok aroniowy lub aroniowo-jabłkowy (dobre są krajowe soki i koncentraty aroniowe, a także inne soki antocyjanowe. pochodzące z ciemno zabarwionych owoców’: czarnych porze¬czek, jagód, jeżyn, ciemnych winogron) oraz sok z buraków ćwikłowych, świeżych lub kiszonych (przygotowywany w domu). Antocyjany są to fioletowe barwniki, działające silnie odtruwająco i przeciwgrzybiczo (ważne przy stosowaniu antybiotyków), co podnosi leczniczą wartość wymienionych surowców. Są one niezastąpione w przypadku infekcji mieszanej dróg oddechowych i przy konieczności dłuższego podawania antybiotyków.
Żródła:
Ziołolecznictwo dla dzieci Eliza Lamer-Zarawska
Leave A Reply